15 augustus: Indië-herdenking in Marum

Marum – Sinds 2014 wordt jaarlijks op 15 augustus de herdenking van het einde van de Japanse bezetting in voormalig Nederlands-Indië in Marum gevierd. Iedereen is van harte welkom.

Waarom herdenken wij op 15 augustus?
Toen Nederland op 5 mei 1945 bevrijd werd, was er voor de inwoners van voormalig Nederlands-Indië nog geen uitzicht op een bevrijding van de Japanse bezetting.  Op 4 mei gaat de aandacht van de (Nationale) Herdenking vooral uit naar de gevolgen van de oorlog tegen nazi-Duitsland.  De feestelijke viering de dag erna is de herdenking van de bevrijding van de Nazi-bezetter in Nederland.

Echter, heel anders is de geschiedenis van de mensen met Indische oorlogsachtergrond.

15 augustus 1945
Daarom herdenken wij 15 augustus. Want pas op 15 Augustus 1945 capituleerde Japan in Nederlands-Indië en kwam er een einde aan de oorlog. Dit betekende echter nog geen bevrijding. Omdat de geallieerden Indië nog niet binnen waren getrokken, kregen de Japanse militairen de opdracht de orde en de rust te bewaren tot de geallieerden de macht in dat land konden overnemen.

Twee dagen na de capitulatie van Japan, op 17 augustus 1945, verklaarde een invloedrijke groep Indonesiërs onder druk van hun jonge achterban Indonesië onafhankelijk van zowel Japan als Nederland. Het gevolg was dat Indonesische strijdgroepen alles op alles zetten om wapens van het Japanse leger te pakken te krijgen. Dit om te voorkomen dat de Nederlanders hun voormalige machtspositie terug zou nemen. De onafhankelijkheidsoorlog was een feit dat met heel veel geweld en moordpartijen gepaard ging.

Velen van de zogenaamde buitenkampers (waaronder veel Indo-Europeanen en Chinezen) en ex-kampers belandden in een concentratiekamp nu onder regime van Indonesische “vrijheidsstrijders” of werden op gruwelijke wijze vermoord.

Republiek Indonesia
Uiteindelijk leidt deze oorlog op 27 december 1949 tot de onafhankelijkheid van Indonesië. Het gevolg hiervan was dat velen gedwongen werden te kiezen tussen Nederlander zijn of Indonesiër worden. Een keuze tussen blijven of vertrekken. In de jaren na 1945 tot 1958 worden zo’n 300.000 mensen noodgedwongen verscheept naar Nederland. Velen van hen zijn nog nooit in Nederland geweest. Hun roots liggen in Indië. Ondanks hun dramatische oorlogsgeschiedenis wordt het deze mensen duidelijk gemaakt dat er voor hun trauma’s en ervaringen géén plaats is in Nederland dat net een ‘eigen’ oorlog achter de rug had.

Het einde van de Tweede Wereldoorlog luidde voor deze groep mensen geen periode van herstel in, maar markeerde het voortschrijdende verlies van have en goed (bezittingen van Nederlanders werden genationaliseerd door Indonesië) en men verloor status en geboorteland. Met andere woorden, een compleet verlies van een manier van leven, cultuur en identiteit.

Het enige dat overbleef voor de betrokken Indische-Nederlanders was zich zonder protest en geluidloos aanpassen aan de cultuur en de manier van leven in het nieuwe land, hun ‘moederland’. De Indische arbeidsmoraal van extra hard werken heeft ertoe geleid dat onopgemerkt de Indisch- Nederlandse gemeenschap opging in de heersende cultuur en maatschappij.

Ingrijpende gebeurtenissen herdacht
Elk jaar op 15 augustus worden deze ingrijpende gebeurtenissen van de Japanse overheersing en de daaropvolgende vrijheidsstrijd van Indonesië herdacht. Dit in gezelschap van familie en personen met eenzelfde gedeelde Indische of Molukse achtergrond.

Op initiatief van ir. G. S. Vrijburg heeft de eerste herdenking pas in 1970, 25 jaar na de overgave van Japan, plaatsgevonden. Bij deze eerste herdenking zijn ook Koningin Juliana, Prinses Beatrix en Prins Claus aanwezig geweest. Oorspronkelijk had deze gebeurtenis een eenmalig karakter. Velen bleken de behoefte te hebben aan een herhaling van deze gelegenheid tot herdenken van de vele honderdduizenden slachtoffers, het leed en de verschrikkingen. Stichting Herdenking 15 augustus 1945 werd opgericht, met als beschermheer ZKH Prins Bernhard, om een jaarlijkse herdenking en ontmoeting te organiseren. Vanaf dat ogenblik wordt ieder jaar de herdenking op 15 augustus georganiseerd in Den Haag.

Na 1988, het jaar dat het Indisch Monument in Den Haag wordt onthuld door Koningin Beatrix, wordt de herdenking ieder jaar in Den Haag georganiseerd. Het heeft dan 43 jaar geduurd voordat de Indisch-Nederlandse gemeenschap eindelijk een erkenning van de gebeurtenissen in Indië/Indonesië heeft gekregen met een monument dat het lijden van alle landgenoten in Azië tijdens de 2de Wereldoorlog en de periode erna symboliseert.

Pas in 1999 erkent het Kabinet Kok 15 augustus 1945 als het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog voor het Koninkrijk der Nederlanden.

Programma Indië-herdenking Marum 2023
Het programma van deze herdenking bestaat uit twee delen. Het eerste gedeelte vindt plaats buiten de Hervormde Kerk aan de Noorderringweg in Marum, rondom het oorlogsmonument.

Daarna wordt de herdenking voortgezet in de kerk. Aan de hand van een poesaka (erfstukken) vertellen mensen in 10 minuten hun verhaal. Opvallend is hoeveel jongeren hiervan gebruik maken. Verhalen over het zwijgen van hun ouders en grootouders. Het respect voor hen hoe zij zich in een ‘nieuw vaderland’ gehandhaafd hebben en een plek hebben weten te creëren om te wonen, werken en hun kinderen op te voeden.

Aansluitend napraten met een hapje en drankje.

Iedereen is van harte welkom! Graag tot ziens op 15 augustus.