LEEK – Zondag 19 mei van 11.00-17.00 uur organiseert Museum Nienoord in samenwerking met de “Kring van Draaiorgelvrienden” een landelijke draaiorgeldag op het landgoed Nienoord. Leden van deze kring komen met prachtige draaiorgels uit alle windstreken van ons land naar Nienoord. Bezoek aan deze dag is gratis.
Draaiorgels horen bij Nederland, net als de tulpen, de molens en de klompen. Vrijwel iedere toerist die ons land aandoet komt wel een keer een oer-Hollands pierement tegen.
Toch is de kans op zo’n ontmoeting al lang niet meer zo groot als vroeger. Vooral vóór de Tweede Wereldoorlog was er een veelvoud van het huidige aantal draaiorgels op straat te vinden. Zo werd er halverwege de dertiger jaren alleen al in Amsterdam dagelijks door meer dan 30 orgels gespeeld. In veel andere steden, vooral in Rotterdam, was dat aantal niet heel veel minder.
Maar niet alleen op straat speelden draaiorgels. Ook op de kermissen wemelde het er van. Nagenoeg iedere vermaakzaak had er één. Geluidsinstallaties bestonden immers nauwelijks. Daarnaast hadden, veel cafés en dansgelegenheden een orgel binnen de muren. Met hun marsen, walsen, operette- en opera-aria’s waren de draaiorgels populaire instrumenten, waarbij vaak tientallen luisteraars te vinden waren.
Nadat in verscheidene steden groepen enthousiastelingen zich al min of meer verenigd hadden, werd in mei 1954 de Kring van Draaiorgelvrienden (K.D.V.) opgericht. Door zich landelijk te verenigen en allerlei activiteiten te ontplooien, kon het draaiorgel zijn plaats in de Nederlandse samenleving te laten behouden.
In Leek kunt u kijken en luisteren naar dans-, straat- handdraai- concert- en kermisorgels. Een prachtig voorbeeld van een dansorgel is De Mortier. Eigenaar is S. Loopstra uit Bitgum. Het oorspronkelijke bouwjaar van deze Mortier is niet bekend, maar het zou voor 1912 zijn.
In 1954 werd het dansorgel verbouwd en geschikt gemaakt voor de straat door Jan Gillet te Rotterdam. Er werd een bourdon zang aan de dispositie toegevoegd. Opdrachtgever was de heer Seinen te Den Haag. Hij noemde, als paardenliefhebber, het orgel De Amazone. Het was op straat in Den Haag en omgeving tot het begin jaren zestig werd verkocht naar Zweden. Rond 1985 kocht Bo Söderlind dit orgel van de vorige Zweedse eigenaar. Het was in slechte staat. Een geplande restauratie door de nieuwe eigenaar kwam niet van de grond. In april 2010 kwam de heer Loopstra in contact met de Zweedse eigenaar; tot een koop kwam het op dat moment niet. Wel enkele maanden later en sinds de zomer van 2010 is deze Mortier terug in ons land.
De huidige eigenaar heeft het hele orgel goed onder handen genomen. Het bestaande pijpwerk is hersteld en er zijn enkele registers toegevoegd, zoals piston, lotusfluit, jazz-flûte op zang en flûte-8 op tegenzang. Het front is hier en daar aangepast. Het schilderwerk is van de hand van W. Roos te Rotterdam. Het 78 toetsen tellend orgel verscheen eind 2015 voor het eerst in het openbaar.
